Laitner (Laytner, Laystner, Laysner, Lasner) Jan (zm. 1645), mieszczanin krakowski, murator i przedsiębiorca budowlany (?). Przybył do Krakowa w marcu 1622 r., zapewne z Moraw, i po wykazaniu się umiejętnością wykonywania zawodu przyjęty został jako mistrz do cechu. W r. 1623 wymieniony jest między «juniores muratores Crac.». W r. 1625, po upomnieniu przez cech, przyjął prawo miejskie Kazimierza. W r. 1630 zawarł umowę z augustianami na sumę 400 fl. (zapewne dotyczy ona przekształcenia wnętrz i nadbudowy piętra na pomieszczenie cel zakonnych w klasztorze przy kościele Św. Katarzyny w Krakowie, dokonanej w l. 1631–4). W r. 1632 miał zatarg z cechem. W l. 1629, 1631–5, 1640–1 wybierany był starszym cechu murarzy, a w l. 1632, 1635 i 1641 tzw. prymasem. Prowadził prace w Collegium Maius (ul. św Anny nr 8-10, w r. 1641) i w Collegium Minus w Krakowie (ul. Gołębia nr 11). W r. 1639 zawarł umowę z Uniw Krak. o wzniesienie budynków na pomieszczenie tzw. Classes, tj. szkoły przygotowującej do studiów uniwersyteckich (Collegium Nowodworskiego przy ul. Św. Anny 12). W czasie prowadzenia tej budowy (wznoszonej wg ścisłych wskazań profesorów), na skutek opóźnienia prac i niestosowania się do zaleceń, popadł L. w konflikt ze zleceniodawcą, który wytoczył mu proces. Rezultatem sporu były cztery wizje lokalne budynku przeprowadzone w r. 1643; zachowane z nich protokoły podają współczesny opis budynku.
Na podstawie analogii stylistycznych z dziedzińcem arkadowym w Collegium Nowodworskiego można L-owi przypisać budowę loggii w klasztorze kanoników regularnych lateraneńskich przy kościele Bożego Ciała na Kazimierzu (ok. 1635). W r. 1641 L. oskarżony został w cechu o prowadzenie robót kamieniarskich, do których nie miał uprawnień (w sprawie tej wymieniony jest jako ławnik kazimierski); z zarzutu tego udało mu się jednak wybronić. W r. 1644 miał proces z Franciszkiem Guyskim, murarzem krakowskim, oraz Żydem Samuelem Jakubowiczem o uszkodzenie muru jego posesji. L. zm. przed 11 VI 1645 r. Miał licznych uczniów, głównie z okolic Przerowa i Ołomuńca. Prowadzone roboty, procesy i duża ilość wyzwolonych uczniów pozwalają scharakteryzować L-a jako ruchliwego budowniczego. Zachowane dzieło – Collegium Nowodworskiego – wskazuje, że L. trzymał się tradycji manieryzmu renesansowego; budował także, niewątpliwie pod wpływem zleceniodawców – profesorów Uniw. Krak., w duchu gotyku odżywającego w Krakowie w 1. poł. XVII w.
Łoza, Architekci; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, 488 (Laytner); Muczkowski J., Wiadomości o Władysławowsko-Nowodworskim Kolegium, czyli dzisiejszym liceum Św. Anny w Krakowie, Kr. 1840; Radzikowski W. Eliasz, Opis sali amfiteatralnej wraz ze znajdującymi się w niej obrazami, Kr. 1880; Samek J., Nawrót do gotyku w sztuce Krakowa pierwszej połowy w. XVII, Folia Historiae Artium, Kr. 1968 V 80; Spraw. Kom. Hist. Sztuki, Kr. 1889 s. LXII (Wdowiszewski W. J., Notaty archiwalne odnoszące się do dat z życia i działalności budowniczych i mularzy Niemców i Włochów pracujących w Krakowie w latach 1432–1596); Tomkowicz S., Przyczynki do historii kultury Krakowa w pierwszej połowie XVII wieku, Lw. 1912 s. 66–74 tabl. VII–VIII; – Arch. Państw. w Kr.: Arch. augustianów B-58/III; IS PAN: Katalog zabytków sztuki w Polsce, T. 4: Miasto Kraków, Cz. 3; Budowle świeckie śródmieścia (Kolegium Nowodworskiego oprac. B. Jaglarz), (mszp.); – Augustynowicz-Ciecierska M., Styczeńska H., Collegium Nowodworskiego, (mszp., wstępna dokumentacja naukowa w Dziale Technicznym UJ).
Jan Samek